Salaam
to all lovely readers,
I
was not born as a Lundayeh. I am of Dusun Lotud ethnic. I have never been to a place
where majority of its land are populated by Lundayeh. I don't have Lundayeh
friends. So, where the hell to obtain such info about Lundayeh? Internet? The internet is the best place to find information on
any topic because there are so many people and resources on it and connected to
it. On the internet you get many different points of view that are more
accessible and easier to find rather than looking through thousands of books
and periodicals (in which I love to do all the time!)
However, with all the good, also comes the misleading and
sometimes totally incorrect. It isn't easy to get a book published, but anyone
can have a web page. The hard part is being able to figure out what is a
credible source and what is true and accurate information. So, that's it. Here comes the limitation part - less reference. At
the time this non-professional article was written, I was imagining myself
staying at Long Pasia, Sipitang....ahh, and the list goes on. Next time,
perhaps! Ins'Allah.
So,
with all the limited resources that I have, tanpa
segan dan tanpa rasa malu, I dared myself to write. This is how I view Lundayeh
community, briefly, from my perspectives. So, without further ado, let us
begin.
Have
a pleasant reading, lovelies!
Lundayeh
is the name given to one of the indigenous tribes in Sabah. Lundayeh ethnic is also
known by the name of Lunbawang (in Sarawak and Brunei Darussalam), which is one
the earliest indigenous ethnic in Borneo Island.
It
is understood, Sabah Lundayeh community existed in Long Pasia early before some
new settlements were built at the longhouses situated on the outskirts of Sipitang,
Melamam. This place is also inhabited by the Murut community, Bamban,
Mendolong, Batu Nuduk and Long Mio around Tenom. All new settlement was
attributed to transfer all five Lundayeh communities around Long Pasia which
were closer to Batu Tujuh, Sipitang town in 1955 on the recommendation of the
then District Officer. Due to environmental factors and climate, some families
decided to return to rural areas.
Lundayeh
ethnic group in Sabah can be found in a large amount of numbers in
Sipitang district, Sabah. They were originally from North Western part of
Kalimantan, Indonesia. Since Sipitang district shares common border with Kalimantan
(not far from Long Pasia), it is quite natural for this group of people crossing
the border continuously.
The
Brunei refer Lundayeh/Lunbawang people as Orang Darat (ethnic that lives on the upper
land). Farming and agriculture are quite natural profession for them as fishing
to coastal people. The very same people found in Fifth Division of Sarawak is
called Lunbawang.
Sabah,
Sarawak and Kalimantan are the three regions where Lundayeh/Lunbawang people are
usually referred to a variety of definitions, by region. In other words, they came
from the same root. The different perhaps is they are the same people in the
eyes of other communities. The Sabah's Lundayeh and the Sarawak's Lunbawang
couldn’t careless to agree with the name. Long time ago (and still happening
now) people used to cross the borders freely. Malaysia-Kalimantan,
Kalimantan-Malaysia. Who cares, right? They were many Lundayeh/Lunbawang from Kalimantan
who benefited dual citizenship (Malaysia and Indonesia) by the very system,
the porous border system we have in the jungle almost at the heart
of Borneo Island.
Long
history introduction. Saya pun tidak tahu
kalian faham atau tidak. Faham bah kan? Tunggu saya dapat PhD lah dulu ah. While
I was writing this article, I found this info that might be useful for you and
of course for me.
Mari baca bersama-sama.
Lelaki Lundayeh (khususnya
golongan muda) memakai perhiasan yang dipanggil fakel rimau. Fakel rimau ini
biasanya terdapat pada sejenis tumbuhan hutan yang disebut rimau labo. Tumbuhan
ini mempunyai tali hitam yang terdapat pada pokoknya. Ianya di anyam dan
kemudian dililit di bahagian lutut sebagai perhiasan bahagian kaki.
Kebiasaannya
ianya memperlihatkan kegagahan pemuda Lundayeh jika memakai fakel rimau ini.
Sementara itu pakaian tradisi kaum lelaki masyarakat Lundayeh pula agak unik
dan bajunya tidak berlengan serta berbelah di bahagian dada tetapi tidak
memakai butang. Ia Cuma diikat di bahagian depan sahaja. Pakaian ini biasanya
dibuat daripada kulit kayu timbaran iaitu sejenis kayu yang kulitnya boleh
dibuat tali.
Ada
juga yang mengatakan baju yang dipanggil baked talon ini diperbuat daripada
kulit kayu yang dinamakan kayu talun atau sejenis kayu tarap hutan. Proses
membuatnya sangat sukar dan melalui beberapa tahap. Pertamanya, dapatkan kulit
kayu talun, kemudian kulit kayu itu dipukul dengan batang kayu yang keras atau
batang nibung sehingga kulit kayu talun menjadi lembut. Kemudian ia dijahit
dengan benang yang berwarna. Adakalanya jahitan dibuat dalam reka bentuk
tradisional yang disebut arit atau dilukis menggunakan cat merah atau hitam
mengikut kehendak pemiliknya.
Pada
zaman dahulu, pakaian ini dipakai oleh nenek moyang masyarakat Lundayeh ketika
bekerja di ladang atau berburu di hutan. Pakaian tradisional lelaki kaum
Lundayeh tidak mempunyai seluar, sebaliknya mereka hanya memakai cawat yang
dibuat daripada kulit kayu Timbaran dan untuk hiasan kepala, mereka menggunakan
topi atau sigar suba iaitu sejenis kain merah dililit sehingga menjadi bentuk
topi.
Ada
juga kaum Lundayeh yang menamakan sigar mereka yang diperbuat daripada kulit
binatang sebagai fataa baw lifen kuir yang dianyam daripada busak baw berwarna
putih, kuning, hijau, hitam dan merah jambu. Di tepi bahagian bawah dan atas
dijahitkan benang putih yang padanya terdapat benda berkilat yang dijahit untuk
menambah kecantikan topi itu. Ia diperbuat daripada kulit sejenis binatang liar
yang lazimnya tinggal di dahan kayu besar di hutan belantara yang dahulunya
boleh diperolehi hanya dengan menggunakan alat seperti sumpitan. Fataa seperti
ini kini biasanya dipakai pihak lelaki semasa mengadakan keramaian dan pesta
Lundayeh.
Pakaian
tradisi masyarakat Lundayeh pula tidak jauh bezanya daripada pakaian Lundayeh
mereka biasanya mengenakan baju potongan kebaya daripada kain biasa berwarna
putih dengan lis di leher dan tangan berwarna hitam yang dipanggil bekad
berecu. Ia dihias renda atau manik. Sementara kain sarungnya pula berwarna
hitam daripada kain biasa dipanggil tekipsiating. Ia dihias dengan renda atau
manik pada hujung tepi sarung tersebut dan dipakai hingga ke paras lutut.
Pakaian
ini dihiasi alat perhiasan seperti rantai leher yang dipanggil baw tulang atau
baney baw. Perhiasan ini disulam daripada baw berwarna merah kuning, perang,
hijau dan sebagainya. Ia berbentuk seperti manik-manik dan diperbuat daripada
damar, batu dan tulang. Jika diperbuat daripada tanah liat ia mestilah dicampur
dengan pasir yang sudah dibersihkan dan diambil dari pinggir sungai.
Tanah
bercampur pasir ini kemudian dijemur selama setengah hari atau
sekurang-kurangnya enam jam. Ia kemudian dibulatkan dengan tangan. Prosesnya
harus berhati-hati supaya tidak pecah, Selepas itu ia dibakar dan dibuat lubang
menggunakan besi halus atau kayu keras dan diwarnakan. Setelah diwarnakan ia
tidak boleh disentuh selama tiga hari agar warnanya tidak rosak. Perhiasan
wanita Lundayeh ini harganya mahal dan biasanya mencecah ribuan ringgit.
Selain
daripada baw tulang terdapat juga alat hiasan lain seperti ikat pinggang yang
dipanggil selapit. Ikat pinggang ini diperbuat daripada perak / gansa, dihias
dengan lilitan manik-manik beraneka warna, juga diperbuat darpada damar, batu
dan tulang. Ada juga mengatakan wanita Lundayeh memakai tali pinggang yang
dipanggil beret ringgit yang diperbuat daripada wang berbentuk syiling.
Terdapat juga leku baw iaitu perhiasan tangan berbentuk gelang. Perhiasan ini
dililit pada kedua-dua tangan sebanyak 10 atau dua kali lilit dan disulam
daripada baw berwarna merah, hijau, putih dan hitam.
Selain
itu terdapat juga perhiasan tangan yang dipanggil leku sulou iaitu gelang
tangan berwarna putih yang dipakai pada kedua-dua tangan sebagai perhiasan.
Untuk hiasan kepala atau penutup bahagian kepala terdapat perhiasan dipanggil
alet birar. Ada yang menamakan sebagai feta baw. Perhiasan ini berbentuk manik
bulat dan diletakkan di sekeliling kepala. Perhiasan ini diperbuat daripada
manik-manik besar berwarna kuning, sedikit warna merah, perang, putih dan
hitam.
Thank
you for reading, friends.
Regards.
Pictures of Lundayeh ethnic tradittional costume.
Picture source:
(1) Kauluan Express
Reference:
No comments:
Post a Comment